ยุง — ศัตรูตัวเล็กที่อันตรายที่สุดในโลก
แม้จะมีขนาดเล็กเพียงไม่กี่มิลลิเมตร แต่ยุงยังคงคร่าชีวิตมนุษย์มากกว่าสัตว์ชนิดใดในโลก แต่ละปีมีผู้เสียชีวิตจากโรคที่ยุงเป็นพาหะ เช่น ไข้เลือดออก มาลาเรีย และไข้เหลือง มากกว่าล้านรายทั่วโลก
แม้จะมีการใช้สารเคมีกำจัดยุงมายาวนาน แต่ “ดื้อยา” กลายเป็นปัญหาที่ทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ ขณะที่สารเคมีก็สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างชัดเจน เช่น การปนเปื้อนในดินและน้ำ
ค้นพบใหม่: สาร CBD จากกัญชงสามารถฆ่าลูกน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยรัฐโอไฮโอ สหรัฐอเมริกา นำโดยอีริค มาร์ติเนซ โรดริเกซ ได้เปิดเผยผลการศึกษาชิ้นใหม่ในวารสารวิชาการ Insects ซึ่งพบว่า “สารแคนนาบิไดออล” หรือ CBD จากกัญชง สามารถฆ่าลูกน้ำยุงได้ทุกสายพันธุ์ รวมถึงสายพันธุ์ที่ดื้อต่อสารเคมีด้วย
วิธีการคือ นักวิจัยนำใบกัญชงที่แห้งแล้วมาบดและสกัดสาร CBD จากนั้นใส่ลงไปในน้ำที่มีลูกน้ำยุง Aedes aegypti ซึ่งเป็นพาหะของไข้เลือดออกและไข้ซิกา ผลปรากฏว่าภายใน 48 ชั่วโมง ลูกน้ำทุกตัวตายหมด แม้แต่กลุ่มที่ดื้อต่อสารกำจัดแมลง
“ยุงเป็นพาหะที่ร้ายแรงที่สุดของมนุษยชาติ และผลการทดลองของเราบ่งชี้ว่า CBD สามารถฆ่าลูกน้ำได้อย่างสมบูรณ์” มาร์ติเนซกล่าว
ฆ่าได้แม้ยุงสายพันธุ์ดื้อยา
งานวิจัยนี้มีข้อค้นพบสำคัญ 2 ประการ:
- ฆ่าตาย 100% ในทุกสายพันธุ์ลูกน้ำที่สัมผัสกับ CBD
- ได้ผลแม้ใช้ในปริมาณน้อย เมื่อเปรียบเทียบกับสารจากพืชชนิดอื่น CBD แสดงศักยภาพเหนือกว่าอย่างชัดเจน
สาร CBD ที่สกัดได้มีฤทธิ์หลักในการฆ่าลูกน้ำ ส่วนสารอื่น ๆ เช่น เทอร์ปีนส์ ไม่แสดงผลเท่าไรในตัวอย่างทดลอง นักวิจัยยังสันนิษฐานว่า CBD ไม่ได้ทำงานผ่านตัวรับแบบเดียวกับในมนุษย์ (เพราะแมลงไม่มีระบบเอนโดแคนนาบินอยด์) แต่น่าจะรบกวนช่องไอออน หรือเอนไซม์ที่ควบคุมกล้ามเนื้อและระบบประสาทของแมลงโดยตรง
เปลี่ยนใบกัญชงที่เคยเป็นขยะ ให้กลายเป็นอาวุธกำจัดยุง
ในปี 2023 สหรัฐอเมริกามีพื้นที่ปลูกกัญชงมากกว่า 27,000 เอเคอร์ ซึ่งใบของพืชจำนวนมากนั้นไม่ได้ถูกใช้งานทางเศรษฐกิจ หลังจากการเก็บเกี่ยวเมล็ดและดอก งานวิจัยนี้เสนอว่าการนำใบที่เหลือมาใช้ผลิต ยาเม็ดหรือเม็ดจุ่มน้ำแบบช้า (slow-release) เพื่อควบคุมลูกน้ำยุงในพื้นที่น้ำขัง เช่น บ่อ ท่อระบายน้ำ และแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดเล็ก อาจช่วยลดการแพร่โรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ
นอกจากจะเป็นโอกาสใหม่ให้กับเกษตรกรแล้ว ยังเป็นทางเลือกที่ยั่งยืนกว่าสารเคมี
ยังต้องตอบคำถามด้านสิ่งแวดล้อม
ก่อนนำมาใช้จริงในวงกว้าง นักวิจัยจะต้องทดสอบผลกระทบของ CBD ต่อสิ่งแวดล้อม เช่น มันจะตกค้างในน้ำได้นานแค่ไหน? จะมีผลต่อปลา ลูกกบ หรือแมลงที่เป็นประโยชน์หรือไม่?
นอกจากนี้ ยังต้องพัฒนาสายพันธุ์กัญชงที่มีสาร CBD สูง เพื่อให้กระบวนการผลิตมีต้นทุนต่ำและไม่สร้างผลข้างเคียง
เตรียมพัฒนาเทคโนโลยีปล่อยสารแบบยั่งยืน
เป้าหมายต่อไปของทีมวิจัยคือ การพัฒนาเม็ด CBD แบบลอยน้ำหรือฟิล์มเคลือบน้ำที่ปล่อยสารอย่างช้า ๆ รวมถึงการใช้ CBD ควบคู่กับแบคทีเรีย Bacillus thuringiensis israelensis (Bti) เพื่อเสริมฤทธิ์กันอย่างมีประสิทธิภาพ
หากประสบความสำเร็จ อาจเห็นโรงงานผลิตเม็ด CBD จากใบกัญชงส่งออกไปยังเขตร้อนทั่วโลก — จากแอฟริกา สู่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
กัญชง: มากกว่ายารักษาโรค
การค้นพบว่า CBD สามารถใช้ฆ่าลูกน้ำยุง เป็นเพียงหนึ่งในหลายบทบาทของสารสกัดจากกัญชา งานวิจัยอื่น ๆ ยังพบว่า ผู้บริโภคกัญชาออกกำลังกายมากกว่าที่คิด และ การใช้อนุภาคทองคำร่วมกับสารกัญชา อาจช่วยรักษามะเร็งได้ นอกจากนี้ยังมีการค้นพบว่า เครื่องหมายทางพันธุกรรมของกัญชาในไทย ส่งผลต่อสัดส่วน THC และ CBD ซึ่งอาจนำไปสู่การพัฒนาสายพันธุ์เฉพาะเพื่อใช้ประโยชน์ในอนาคต
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
CBD ฆ่ายุงตัวเต็มวัยได้หรือไม่?
ยังไม่มีหลักฐานว่ามีผลต่อยุงโต การศึกษานี้เน้นที่ระยะลูกน้ำเท่านั้น
จะปลอดภัยต่อสัตว์น้ำหรือไม่?
ผลในห้องทดลองบ่งชี้ว่า CBD มีผลเฉพาะต่อแมลงบางชนิด แต่ยังต้องมีการศึกษาภาคสนามเพื่อยืนยันความปลอดภัยในระบบนิเวศจริง
ยุงจะดื้อ CBD ได้หรือไม่?
โอกาสมี แต่น้อย เนื่องจาก CBD มีกลไกการทำงานแตกต่างจากสารเคมีทั่วไป ซึ่งยากต่อการพัฒนา “ดื้อยา”
จะมีผลิตภัณฑ์วางขายเมื่อใด?
หากผ่านการทดสอบและอนุมัติจากหน่วยงานรัฐ อาจเห็นผลิตภัณฑ์ในอีก 2–3 ปีข้างหน้า
