จากความหวัง สู่ผืนดินที่ร้างเปล่า
ท่ามกลางแสงแดดแผดเผาของรัฐนิวเม็กซิโก พาเมลา แครดด็อก คุกเข่าท่ามกลางต้นกัญชาที่แห้งตาย หลังจากเธอกับสามีเข้าสู่อุตสาหกรรมกัญชาที่เพิ่งเปิดเสรีเมื่อสองปีก่อน ด้วยความหวังและไม่มีหนี้สิน วันนี้พวกเขาเหลือเพียงหนี้กว่า 40,000 ดอลลาร์ และฟาร์มขนาดเล็กที่ถูกปกคลุมด้วยวัชพืช
นี่ไม่ใช่เรื่องราวของครอบครัวเดียว เกษตรกรรายย่อยทั่วรัฐกำลังเผชิญวิกฤต เพราะนโยบายใหม่ของรัฐที่ห้ามขนน้ำเพื่อใช้ในฟาร์ม ทำให้ผู้ไม่มี “สิทธิการใช้น้ำตามกฎหมาย” ไม่สามารถดำเนินธุรกิจต่อได้
รัฐสั่งห้ามขนน้ำ ใช้น้ำจากรถบรรทุกไม่ได้อีกต่อไป
ตั้งแต่กัญชาถูกกฎหมายในปี 2021 ฟาร์มขนาดเล็กหลายแห่งในพื้นที่ชนบทของนิวเม็กซิโกใช้น้ำจากรถบรรทุกเป็นแหล่งหลักในการรดน้ำพืช แต่ในต้นปี 2024 รัฐได้สั่งห้ามอย่างเป็นทางการ
คณะกรรมการควบคุมกัญชา (Cannabis Control Division – CCD) ได้ร่วมกับสำนักงานวิศวกรของรัฐ (Office of the State Engineer – OSE) เปลี่ยนนโยบายโดยอ้างว่า การขนน้ำเปิดช่องให้เกิดการใช้น้ำผิดกฎหมาย เช่น ขโมยน้ำจากลำธารหรือคลองชลประทาน
“หลายคนคิดว่าถ้ามีที่ดินติดลำคลองก็แปลว่ามีสิทธิน้ำโดยอัตโนมัติ ซึ่งไม่จริง” จอห์น โรเมโร ผู้อำนวยการฝ่ายสิทธิน้ำของ OSE กล่าว
สิทธิน้ำ: เรื่องซับซ้อนที่มีรากลึกทางประวัติศาสตร์
สิทธิน้ำในรัฐนิวเม็กซิโกไม่ได้ได้มาง่าย ๆ และไม่ได้มากับที่ดินอย่างที่หลายคนเข้าใจ ระบบนี้มีต้นกำเนิดจากกฎหมายของชนพื้นเมือง กฎหมายสเปนยุคอาณานิคม และกฎหมายของสหรัฐฯ ในปัจจุบัน การได้มาซึ่งสิทธิน้ำต้องผ่านขั้นตอนทางกฎหมายและมีค่าใช้จ่ายสูง
ในขณะเดียวกัน รัฐกำลังเผชิญภัยแล้งอย่างรุนแรง ข้อมูลจากระบบติดตามภัยแล้งแห่งชาติ (NIDIS) ระบุว่า 40% ของพื้นที่รัฐอยู่ในภาวะ “แล้งจัด” พร้อมกันนั้น นิวเม็กซิโกยังมีข้อพิพาททางกฎหมายกับรัฐเท็กซัสและโคโลราโดเรื่องการแบ่งน้ำจากแม่น้ำริโอแกรนด์
“เราจ่ายค่าน้ำไม่ไหว”
เมื่อแครดด็อกรู้ว่าต้องมีสิทธิน้ำถูกต้องตามกฎหมาย เธอต้องเลือกระหว่างจ่ายเงินจำนวนมาก หรือปล่อยให้พืชตาย เธอเลือกอย่างหลัง เพราะไม่มีเงินมากพอ
“ถ้าเรามีน้ำฤดูกาลนี้ คุณคงจะยืนอยู่ท่ามกลางต้นกัญชาหลายร้อยต้น” เธอกล่าวด้วยความเศร้า “ฉันมีรูปตอนปลูก บนเท้าเปล่า มือเปื้อนดิน ตอนนี้ไม่มีอะไรเหลือเลย”
พวกเขามีเวลาถึงเดือนสิงหาคม ก่อนที่ใบอนุญาตจะหมดอายุ ปัจจุบันพวกเขามีกัญชาแห้งประมาณ 30 ปอนด์ที่ยังพอขายได้
รายเล็กเจ็บหนัก รายใหญ่รอดตัว
อาริน กูลด์ เจ้าของร้านกัญชา “Mama and the Girls” ในแอลบูเคอร์คี และเจ้าของฟาร์มในเมืองเอสตานเซีย กำลังประสบปัญหาเช่นเดียวกัน แม้จะมีสัญญาระยะยาวกับสมาคมน้ำ Entranosa แต่ก็ไม่แน่ใจว่ายังถูกกฎหมายตามเกณฑ์ใหม่หรือไม่
“นโยบายนี้กระทบวงกว้าง และแรงมาก” เธอกล่าว “หลายฟาร์มเล็ก ๆ จะต้องปิดตัว”
อีกหนึ่งความฝันที่ใกล้ดับ ที่รามาห์
ใกล้ชายแดนอริโซนา ที่เมืองรามาห์ แมทธิว บราวน์ ยังคงพยายามสู้เพื่อรักษาฟาร์มของเขา เขาย้ายจากรัฐเท็กซัสมาตั้งรกรากในนิวเม็กซิโกเมื่อปี 2017 พร้อมฝันที่จะปลูกกัญชาในตลาดใหม่ที่ยังไม่อิ่มตัว
เขาสร้างระบบเก็บน้ำฝนที่สามารถกักเก็บได้ถึง 11,000 ลิตร และไม่เคยใช้น้ำจากแหล่งอื่นเลย แต่รัฐไม่ยอมรับน้ำฝนเป็นแหล่งน้ำหลัก เขาได้รับใบอนุญาตชั่วคราว 1 ปี และกำลังพยายามหาซื้อสิทธิน้ำ — ซึ่งยากมาก เพราะพื้นที่รอบฟาร์มของเขาเป็นเขตของชนพื้นเมือง 3 กลุ่ม ได้แก่ ชาวนาวาโฮ พูเอโบล และซูนิ
“ถ้ารัฐไม่คิดจะให้ใช้วิธีขนน้ำตั้งแต่แรก ก็ไม่ควรออกใบอนุญาตให้ผมเลย” เขากล่าว “ผ่านมา 3 ปีแล้ว พวกเขากลับเปลี่ยนกติกา”
เขายังกล่าวว่า “เรื่องที่ตลกคือ สุดท้ายเราอาจไม่ต้องใช้น้ำที่กำลังดิ้นรนหามาเลยด้วยซ้ำ”
รัฐเปิดช่องชั่วคราว แต่อนาคตยังไม่ชัด
ทางรัฐชี้แจงว่าไม่ได้ต้องการให้ผู้ผลิตต้องเลิกกิจการ แต่ต้องการให้ทุกฟาร์มปฏิบัติตามกฎหมาย และใช้น้ำอย่างถูกต้อง โดยอนุญาตให้ฟาร์มยื่นขอข้อยกเว้นชั่วคราวระหว่างหาทางแก้
จนถึงขณะนี้มีฟาร์มประมาณ 75 แห่งที่ยื่นคำขอ และคาดว่าจะมีมากขึ้นเรื่อย ๆ ตามรอบการต่อใบอนุญาต
อย่างไรก็ตาม สำหรับฟาร์มอย่างของแครดด็อก ความเสียหายได้เกิดขึ้นแล้ว — ทั้งพืชผลที่ตาย หนี้สิน และความฝันที่เหือดแห้ง
กัญชากับสภาพภูมิอากาศ: ปัญหาใหญ่ระดับโลก
สิ่งที่เกิดขึ้นในนิวเม็กซิโกสะท้อนปัญหาทั่วโลก เมื่ออุตสาหกรรมกัญชากำลังเติบโต แต่โลกต้องเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การใช้น้ำอย่างจำกัด และกฎระเบียบที่เข้มงวดขึ้น
ในขณะที่บริษัทขนาดใหญ่มีทุนปรับตัวได้ เกษตรกรรายย่อยซึ่งมักมีความยั่งยืนสูงและเชื่อมโยงกับชุมชน กลับถูกผลักออกจากระบบอย่างเงียบ ๆ
อ่านเพิ่มเติม: บทวิเคราะห์จากทั่วโลกเกี่ยวกับวิกฤตกัญชาและน้ำ
กรณีในนิวเม็กซิโกเป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งของปัญหาที่คล้ายกันในหลายประเทศทั่วโลก เกษตรกรต้องเผชิญกับกฎหมาย การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ และตลาดที่แข่งขันสูงขึ้น ติดตามบทความที่เกี่ยวข้อง:
- รวันดา: อุตสาหกรรมกัญชาทางการแพทย์เตรียมเปิดดำเนินการในปี 2025
- แคนาดา–ไทย: ภารกิจการค้ากัญชาเชื่อมผู้ผลิตทั่วโลก
- ออสเตรเลีย: เกษตรกรรายย่อยเรียกร้องการสนับสนุนจากรัฐ
